امروزه رشد و گسترش ماهواره ها و سنجنده‌های مختلف و متعاقب آن داده‌های دقیق و ارزنده‌ای که توسط سنجنده‌ها برداشت می‌شوند، کاربران بسیاری از حوزه‌ها را به سمت استفاده از تصاویر ماهواره‌ای سوق داده است. سنجنده‌های امروزی می‌توانند با هزینه‌ای کمتر نسبت به روش‌های دیگر، تصاویری با دقت بالا و در کمترین زمان در اختیار کاربران قرار دهند. تصاویر ماهواره‌ای عمدتاً در بازه زمانی کوتاه از سطح زمین تهیه شده و همین قابلیت سبب می‌گردد تا پایش تغییرات ایجادشده در اثر حوادث طبیعی یا دستکاری‌های بشر قابل انجام باشد. در این میان، دانلود رایگان تصاویر ماهواره‌ای و انجام پردازش تصویر از اهمیت بالایی بین دانشجویان و حتی کاربران بخش‌های خصوصی برخوردار است. ما نیز قصد داریم تا در این مقاله به معرفی برخی از منابع دانلود تصاویر ماهواره‌ای بصورت رایگان پرداخته و حتی‌الامکان به سنسورها و کاربردهای هر یک از تصاویر اشاره کنیم.
1- سایت USGS Earth Explorer
یکی از شناخته‌شده‌ترین سایت‌هایی که برای دانلود رایگان تصاویر ماهواره‌ای می‌توانیم نام ببریم سایت USGS است. برای استفاده از داده‌های این سایت، بلافاصله وارد محیط انتخاب محدوده و دانلود تصاویر ماهواره‌ای شوید.
تصاویر ماهواره‌ای این وب سایت بسیار متنوع می‌باشند، تصاویری در طیف مرئی یا راداری، تصاویر هواشناسی و نقشه‌های ارتفاعی رقومی را می‌توانید از این سایت دانلود کنید. در این وب سایت، تصاویر ماهواره‌ای 40 ساله از ماهواره Landsat متعلق به USGS و ناسا را در اختیار دارید. همچنین دیگر سنسورهای سنجش از دور ناسا مانند MODIS ،ASTER ، VIIRS و غیره را نیز می‌توانید انتخاب کنید.
علاوه بر امکان دانلود مستقیمی که برای دانلود رایگان تصاویر ماهواره‌ای USGS وجود دارد این سایت یک اپلیکیشن با نام Bulk Download Application را نیز توسعه داده که با استفاده از آن می‌توانید دانلودهای حجیم خود را نیز مدیریت کنید.
2- پایگاه داده LandViewer
LandViewer یک پایگاه داده GIS ای و مرکزی برای دانلود رایگان تصاویر ماهواره‌ای و دسترسی به پراستفاده‌ترین تصاویر ماهواره‌ای و به‌روز است. همچنین این سایت امکان پیش‌نمایش، سفارش و خرید تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا را فراهم می‌کند. در کنار دانلود تصاویر، این سایت ابزارهای زیادی نیز برای تجزیه و تحلیل در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
تصاویر ماهواره‌ای که در این سایت قابل دانلود هستند، در زمان نگارش این مقاله، شامل تصاویر LANDSAT 4-7 ، MODIS MCD43A4 ، Sentinel 1-2 ، Pléiades 1 ، SPOT 6&7 ، KOMPSAT 2 ، KOMPSAT 3/3A ، SuperView 1 ، Terrain Tiles و NAIP می‌شود.
LandViewer یکی از بهترین منابع تصویر ماهواره‌ای برای مبتدیان سیستم اطلاعات مکانی و متخصصان دیگر رشته‌ها (کشاورزی، جنگلداری، عمران و غیره) است که از نرم افزار خاصی استفاده نمی‌کنند و به‌دنبال تصاویر ماهواره‌ای به‌روزشده رایگان با تجزیه و تحلیل سریع و دقیق هستند.
3- مرکز دسترسی آزاد کوپرنیک (Copernicus Open Access Hub)
این مرکز که قبلاً تحت عنوان مرکز علمی داده‌های سنتینل یا Sentinels Scientific Data Hub شناخته شده بود، تصاویر ماهواره های Sentinel را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد.
این تصاویر عبارتند از: تصاویر راداری Sentinel-1 ، تصاویر مرئی چند طیفی Sentinel-2، محصولات Sentinel-3 برای نظارت بر محیط زیست، داده‌های مربوط به کیفیت هوا و اتمسفر از Sentinel-5P.
4- مرکز داده Sentinel Hub
سایت Sentinel Hub از دو طریق به طیف گسترده‌ای از تصاویر ماهواره‌ای متن‌باز دسترسی می‌دهد که عبارتند از:
EO Browser و Sentinel Playground
EO Browser دارای چندین مجموعه تصاویر ماهواره‌ای با وضوح متوسط و پایین است، از جمله آرشیو کاملی از تمام ماموریت های Sentinel ، Landsat 5-7 ، 8 ، MODIS ، Envisat Meris ، Proba-V و GIBS.
- Sentinel Playground ، به نوبه خود، شامل موزاییک تصاویر ماهواره‌ای از جهان است که از Sentinel-2 ، Landsat 8 ، MODIS یا DEM گرفته شده است.
- مرورگر EO امکان دانلود تصاویر با وضوح کامل در قالب های مختلف داده رستری (JPEG، KMZ ، GeoTIFF) یا تصاویر در باندهای جداگانه و یا تصاویر در ترکیب باندها را فراهم می‌کند.
NASA Earthdata Search، دسترسی آنلاین به مجموعه‌های متعددی از داده‌های EOSDIS ناسا را فراهم می‌کند. EOSDIS، مخفف Earth Observing System Data and Information System است.
این وب‌سایت، اطلاعات مربوط به زمین از منابع مختلف شامل: تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی و اندازه‌گیری‌های زمینی را در اختیار قرار می‌دهد که امکان مطالعه روی اتمسفر، محیط‌زیست، اقیانوس و دریا، پوشش‌گیاهی و توپوگرافی را مهیا می‌سازد.
تصاویر موجود، از منابع مختلف قابل دسترسی است که عبارتند از: Aqua و Terra، ENVISAT، GOES، ماهواره‌های NOAA و نیز تصاویر METEOSAT، Suomi-NPP، Nimbus، CALIPSO و Landsat
6- سایت Explore Google Earth و نرم‌افزار Google Earth
در سایت Google Earth قدرت تفکیک‌های تصاویر بسته به منطقه، متفاوت است. تصاویر رایگانی که از ماهواره Landsat-8، هواپیماها، پهپادها و بالن‌ها بدست می‌آیند در دسترس قرار دارند. امکان دید دوبعدی و سه‌بعدی فراهم است. می‌توان مختصات محل موردنظر را وارد نموده و آن را پیدا نمود. امکان دانلود فایل تصاویر رایگان به صورت KML یا KMZ میسر است.
نسخه رایگان نرم‌افزار Google Earth صرفاً اجازه نمایش تصاویر را می‌دهد، اما نسخه Google Earth Pro، تصاویر با کیفیت بالا در اختیار کاربران قرار می دهد.
7- سایت NOAA CLASS
داده‌های این وب سایت، برگرفته از دو ماهواره به نام‌های POES و GOES می‌باشند که به‌ترتیب مخفف عبارات زیر می‌باشند:
- Polar-orbiting Operational Environmental Satellite
- Geostationary Operational Environmental Satellite
سیستم‌های ماهواره‌ای دیگر عبارتند از: Global Navigation Satellite System، Defense Meteorological Satellite Program، Radarsat و … . کاربر در این سایت امکان انتخاب قدرت تفکیک را دارد (مثلا 1 متر یا 4 متر). به منظور جستجوی تصاویر ماهواره‌ای رایگان، باید در وب‌سایت، ثبت‌نام کنید و نیازمندی‌های خود را مشخص کنید. با فشار‌دادن دکمه دانلود می‌توانید اقدام به ذخیره تصاویر موردنظر خود کنید. همچنین امکان تعیین فرمت خروجی، باندها، تعداد کانال ها و قدرت تفکیک فراهم است.
8- سایت Zoom Earth
تصاویر رایگان این وب‌سایت هر 10 الی 15 دقیقه بروزرسانی می‌شوند. داده‌های این وب‌سایت از منابع مختلف که شامل: NOAA GOES, JMA Himawari-8, EUMETSAT Meteosat, GIBS, Suomi-NPP, MODIS Aqua می‌باشند، سرچشمه می‌گیرند.
در حال حاضر، امکان دانلود تصاویر وجود ندارد، اما می‌توان لینک تصاویر را به ایمیل ارسال نموده یا در شبکه‌های اجتماعی نظیر Facebook, WhatsApp, Telegram, Twitter اشتراک‌گذاری نمود.
9- سایت JAXA’s Global ALOS 3D World
این وب‌سایت یک مدل رقومی از سطح زمین ارائه می‌دهد. این مدل توسط JAXA یا Japan Aerospace Exploration Agency (آژانس هوا فضای ژاپن) تهیه شده است. قدرت تفکیک افقی این تصاویر در حد 30 متر است.
از لینکی که به مجموعه داده این وب‌سایت در اختیار است، می‌توان اقدام به بارگذاری تصاویر نمود، اما برای این کار، ثبت‌نام لازم است. فایل‌های DSM اصلی در قالب فرمت GeoTIFF نمایش داده می‌شوند که امکان تبدیل آنها به SRTM HGT میسر است.
